Հայոց պատմություն , Էջ 180-182, կատարել 1-5-րդ առաջադրանքները /գրավոր/
1․
Ռուսաստանում 1861 թվականին վերացվեց ճորտատիրությունը։ Դա երկրի զարգացման համար մեծ հնարավորությունններ բացեց։ Նկատի ունենալով որ Արևելյան Հայաստանում ճորտատիրություն չկար, այստեղ ավելի ուշ իրականացվեց հողային վերափոխումը, և 1870 թվականի մայիսի 14-ին ցարական օրենքն արևելյան հայաստանում հողի սեփականատեր ճանաչեց կալվածատերերին։
2․
Հայոց պատմություն ,Էջ 184-185, ներկայացնել 10 ամենակարևոր իրադարձությունները և հիմնավորել:
Առաջադրանք 2
Հայոց պատմություն , Էջ 183-184, կատարել 5-10-րդ առաջադրանքները /գրավոր/
Հայոց պատմություն ,Էջ 186-187, ներկայացնել 10 ամենակարևոր իրադարձությունները և հիմնավորել:
Հետազոտական աշխատանք/ Այս աշխատանքը ներկայացնել յուրովի ՝ տեսանյութ, հետազոտական, մեկ անհատի ուսումնասիրություն, վերլուծություն,…/
Սահմանել մշակույթ հասկացությունը:
Մշակույթը հասարակության և մարդու պատմական զարգացման որոշակի մակարդակ է, որն արտահայտվում է մարդկանց գործունեության և կյանքի կազմակերպման ձևերով ու տիպերով։ Հասկացությունն օգտագործվում է որոշակի պատմական դարաշրջանների, հասարակական-տնտեսական ֆորմացիաների, կոնկրետ հասարակարգերի, ազգությունների, ազգերի, ինչպես նաև կյանքի ու գործունեության առանձնահատուկ եղանակների զարգացման մակարդակը բնութագրելու համար[1]։ Մշակույթը կենտրոնական հայեցակարգ է մարդաբանության մեջ և ներառում է այն բոլոր երևույթները, որ սոցիալական ուսուցման միջոցով փոխանցվում են մարդկային հասարակություններում։
Ներկայացնել կրթական համակարգը, համեմատել արդի շրջանի հետ:
Արևելահայերի և արևմտահայերի մշակույթի կենտրոններ՝ Թիֆլիս և Կ. Պոլիս
Կրթական համակարգը՝ պետական, ազգային և ծխական (եկեղեցիների տնօրինության ներքո գործող դպրոց) դպրոցներ
Շուշի և Երևան 1864թ., 1866թ.՝ թեմական դպրոցների ստեղծում (Պերճ Պռոշյան)
Էջմիածին 1874թ. Գևորգ Դ Կաթողիկոս՝ Գևորգյան հոգևոր ճեմարան
Ազգային դպրոցներ՝ նախակրթարաններ (տարրական) և երկրորդական (միջնակարգ)
Գիտության զարգացումը
Անդրեաս Արծրունի–ժամանակակից երկրաքիմիա գիտական բնագավառի հիմնադիր
Հովհաննես Ադամյան–մշակել է տարածության մեջ պատկերներ հաղորդելու համակարգը, դրել է գունավոր հեռուստատեսության հիմքը
Խորեն Սինանյան–առաջինը հայտնաբերել է Յուպիտերի վեցերորդ արբանյակը Ս. Ղազար կղզու հայկական աստղադիտարանում
Մարգար Առուստամով–1892թ. Աստրախանում բռնկված խոլերայի համաճարակի ժամանակ պայքարել է համաճարակի տարածման դեմ
Լևոն Օրբելի–էվոլյուցիոն ֆիզիոլոգիայի հիմնադիրը
Հայագիտություն
Մկրտիչ Էմին–Լազարյան ճեմարանի պրոֆեսոր, հայ միջնադարյան պատմիչների երկերի թարգմանիչ, հայ ազգագրության և հավատալիքների հետազոտող
Նիկողայոս Մառ–կովկասագետ, ով զբաղվել է Անիի պեղումներով, հայագիտական ուսումնասիրությունները ամփոփել է <<Անի>> աշխատությունում:
Ղևոնդ Ալիշան–Մխիթարյան միաբանության անդամ, ով գիտական հսկայական ժառանգությամբ (ավելի քան 45 հատոր) մեծապես նպաստել է ազգային գիտության զարգացմանը
Անտոն Գարագաշյան–հայ ժողովրդի ամբողջական պատմությունն է ստեղծել՝ <<Քննական պատմություն հայոց>>
Մաղաքիա արքեպիսկոպոս Օրմանյան–եկեղեցական գործիչ, պատմաբան և բանասեր, ով Հայոց պատմության զանազան հիմնահարցերի, Հայկական հարցի լուծման և հեռանկարների մասին ուրույն վերաբերմունք ուներ, մեծ նշանակություն ունի նրա <<Ազգապատում>> եռահատոր ուսումնասիրությունը
Լեո (Առաքել Բաբախանյան)–պատմաբան, ով հայոց պատմության ուսումնասիրությունը որակական նոր աստիճանի բարձրացրեց, գրել է հայոց պատմության գրեթե բոլոր պատմական շրջանների ու հիմնախնդիրների մասին
Նիկողայոս Ադոնց–զգալի ներդրում ունի Բյուզանդիայի պատմության, հայոց միջնադարի և Հայկական հարցի ուսումնասիրության ասպարեզում, իր <<Հայաստանը Հուստինիանոսի դարաշրջանում>> արժեքավոր աշխատությունում ներկայացրել է Հայաստանի պատմաաշխարհագրական և հասարակական-քաղաքական կառուցվածքը, հայ-բյուզանդական հարաբերությունները և այլ հարցեր:
Գրականություն և մամուլ
Արսեն Բագրատունի–<<Հայկ դյուցազն>>
Միքայել Նալբանդյան–հիմք դրեց գրական քննադատությանը՝ զարգացնելով կյանքի ճշմարիտ արտացոլման սկզբունքը
Ռափայել Պատկանյան–մեծ ժողովրդականություն ձեռք բերեց նրա պոեզիան
Րաֆֆի–նոր հուն բացեց ազգային վիպասանության մեջ, իր վեպերում ստեղծեց ազգային կերպարներ, ովքեր կոչված էին քարոզելու ազգային ազատագրության գաղափարը
Լևոն Շանթ–դրամատուրգիայում նոր ուղղություն է նշանավորել
Քաղաքացիական պատերազմը որոշեց 19-րդ դարը Միացյալ Նահանգներում եւ պատմական իրադարձություն էր: Պատերազմից հետո օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի, պողպատի եւ նավթամթերքի գյուտը հանգեցրեց 1865-1900թթ. Երկրորդ արդյունաբերական հեղափոխությանը, որը ցույց տվեց երկաթուղու եւ շոգենության աճը, ավելի արագ եւ լայն հաղորդակցության միջոցներ եւ ժամանակակից ժամանակին տրված գյուտեր կյանքը, լույսը, հեռախոսը, գրամեքենան, կարի մեքենան եւ հնչյունագրությունը, բոլորը 19-րդ դարում: Փորձեք պատկերացնել կյանքը առանց այս բաների: Այդ արտադրատեսակների շատերը գիտնականներն են, որ իրենց աշխատանքը կատարելուց ավելի քան մեկ դար անց կենցաղային անուններ են:
19-րդ դարը հաստոցային գործիքների տարիքն էր, որոնք գործիքներ էին պատրաստում, որոնք մաս են կազմել այլ մեքենաների համար, ներառյալ փոխարինելի մասերը: Վերգետնյա գիծը հորինել է 19-րդ դարի ընթացքում, արագացնելով սպառողական ապրանքների գործարանային արտադրությունը: 19-րդ դարը նույնպես ծնեց պրոֆեսիոնալ գիտնականի. «գիտնական» բառը առաջին անգամ օգտագործվել է 1833 թ.-ին, Ուիլյամ Ուլվելի կողմից:
01-ից 10-ը
1800-1809
19-րդ դարը սկսեց մի քիչ դանդաղ, առաջին տասնամյակի ընթացքում տեսնելով Jacquard- ի սալերի, մարտկոցի եւ գազի լուսավորության գյուտը: Մարտկոցի հեղինակը, Ալեսանդրո Վոլթան , իր անունը տվել է այնպես, որ մարտկոցի հզորությունը չափվի `վոլտ:
02-ից 10-ը
1810-ական թվականներին
Դե Ագոստինի պատկերասրահ / Getty Images
Փոքրիկ, բայց կարեւոր գյուտը սկսվեց անչափահասների տասնամյակից. Դրանից հետո բաները մեծացան , 1814 -ին գոլորշու լոկոմոտիվի գյուտի հետ, ինչը մեծ դեր կխաղա ճանապարհորդության եւ առեւտուրի դարերի ընթացքում եւ դրանից դուրս: Առաջին լուսանկարը նկարահանվել է տեսախցիկի տեսախցիկով , որը տեղադրվել է պատուհանում: 8 ժամ տեւեց լուսանկարել: Սոդաային շատրվան, ամենասիրելի բոլորի համար, այս տասնամյակի վերջում իր դեբյուտը կազմել է ստետոսկոպը:
03-ից 10-ը
1820-ական թվականներին
Բետտմանի արխիվ / Getty Images
The Mackintosh, aka raincoat, հորինել է մի վայրում, որտեղ այն անընդհատ պետք է `Շոտլանդիա – եւ անունով իր գյուտարար Charles Mackintosh. Այս տասնամյակը շատ ավելի շատ գյուտեր է արտադրում. Խաղալիք փուչիկներ, հանդիպումներ, պորտլանդական ցեմենտ եւ էլեկտրամագնիս: Գրամեքենայությունը իր դեբյուտը թողեց տասնամյակի վերջին, կույրերի համար Բրայլի տպագրության հետ միասին, իր գյուտարար Լի Բրայլիլ անունով:
04-ից 10-ը
1830-ական թվականներին
1830-ական թվականները տեսնում էին դարի ամենակարեւոր իրերից մեկը `կարի մեքենա, այս մեկը` ֆրանսիացի Բարտելեմի Թիմոննիերը: Գյուղատնտեսության եւ առեւտրի համար մեծ նշանակություն ունեցավ նաեւ վերամշակողը եւ եգիպտացորենի մշակաբույսերը:
Samuel Morse- ը հորինել է հեռագրությունը եւ Morse- ի կոդը, Սամուել Կոլտը առաջին զենքն է արել, իսկ Շարլ Goodyear- ը հորինել է ռետինե խողովակաշարը:
Ավելի շատ: Հեծանիվներ, Daguerreotype լուսանկարչություն, շարժիչներ, wrenches, փոստային նամականիշներ եւ հարթակ մասշտաբները բոլորն էլ իրենց առաջին տեսքը են 1830s.
05-ից 10-ը
1840-ական թվականներին
06-ից 10-ը
1850-ական թվականներին
Իսահակի երգչուհին այս տասնամյակում հորինել է մեկ այլ կարի մեքենա, եւ դա կլինի այն, որ կդառնա ընտանիքի անունը գալիք տարիներին: Երկրորդ խոշոր գյուտը, Pullman- ի գնացքի քնած մեքենան, իր հեղինակի անունով, Ջորջ Փուլմանը : Լուի Պաստորը զարգացրել է պաստերիզացիան, զգալի գիտական առաջընթաց:
Ջորջ Ուեստինգհաուզը ստեղծեց օդային արգելակներ, եւ առաջինը պատրաստվեց վոլֆրամի պողպատ:
08-ից 10-ը
1870-ական թվականներին
Հուլթոնի արխիվ / Getty Images
Ուորդի կատալոգը 1870-ական թվականներին իր առաջին ելույթն է թողարկել մի քանի խոշոր գյուտերի հետ միասին. Ալեքսանդր Գրեյբ Բուքը հեռախոսը արտոնագրեց , Թոմաս Էդիսոնը հորինել է հնչյունագիրը եւ լույսը, եւ առաջին անգամ ֆիլմ է նկարահանվել:
09-ից 10-ը
1880-ական թվականներին
1880-ական թվականներին 20-րդ դարի սկզբին բաներ էին ակնկալվում. Karl Benz- ը հորինել է առաջին մեքենան, որը սնուցվում էր ներքին այրման շարժիչով, իսկ Gottlieb Daimler- ն առաջին բրենդային շարժիչն էր:
Ֆոտո ֆիլմը, շրջանը, աղբյուրի գրիչները, հսկիչները եւ այո, զուգարանի թուղթը, հայտնաբերվել են 1880-ականներին:
19-րդ դարի վերջին տասնամյակը ականատեսն է շարժասանդուղքի, կայծակաճարմանդ, Dewar (վակուումի) բլոկի, շարժիչով աշխատող փոշեկուլների եւ ակ արծաթագործի գյուտի:
Ռուդոլֆ Դիզելը հորինել է, այո, դիզելային շարժիչը, իսկ 1895-ին, առաջին անգամ ցուցադրվել է մեկից ավելի մարդու լսարան:
Պատմել հայկական կորպուսի , արևմտահայ դիվիզիայի մասին:
Ըստ որոշ փոփոխությունների, հայերը ձեռք բերեցին բանակային կորպուս ստեղծելու իրավունք: 1917թ նոյեմբերի 16-ին ստեղծվեց Հայկական կորպուսը: Այն առաջնորդում էր գեներալ Թովմաս Նազարբեկյանը,իսկ կոմիսարն էր՝ Դրոն: Հայկական կորպուսը և մեր դիվիզան պատասխանատու էին երկրի անվտանգության համար:
2․ Նկարագրել Արամ Մանուկյանին որպես քաղաքական գործիչ:
Շատ հզոր և խելացի գործիչ, որը ուներ արտակարգ լիազորություններ և աջակցում էր հայկական զորամասերի ստեղծման գաղափարին:
3․ Վերլուծել Այսրկովկասում իշխանության համար մղվող պայքարը:
Երզնկայի զինադադարը խախտած թուրքական բանակը անցավ հակահարձակաման : Շատ ուժեղ դիմադրությունից հետո հայկական զորքը և հայ բնակչությունը նահանջեց դեպի Էրզրում: Անդրանիկը նշանակվեց ռազմավարական շրջանի ղեկավար: Այս ամենը ոգևորեց հայ բնակչությանը: Սակայն Էրզրումը պաշտպանելը այդպես էլ չհաջողվեց և այն փետրվարի 27-ին անցավ թուրքերի ձեռքը: Մարտի երկրորդ կեսին թուրքական զորքը սկսեց սպառնալ արդեն Այսկովկասին և Արևելյան Հայաստանին: Պատճառը՝ Բրեստ-Լիտովսկի պայմանագրի կետերի մերժումն էր, որի արդյուքնում էլ սկսվեց ակտիվ բանակցությունները թուրքերի հետ: Բանակցությունները ընթացան թուրքերի գրաված Տրապիզոնում 1918թ մարտի 1-ից մինչև ապրիլի 1-ը: Հենց բանակցությունների սկզբից էլ պարզ դարձավ թուրքերի նվաճողական նպատակները: Թուրքերը շարունակեցին հայերին պարտադրել Բերստ-Լիտովսկի պայմանագրի կետերը ընդունել, հայերը հրաժարվեցին, իսկ վրացիները չկարողանալով դիմադրել թուրքական զորքերին, հանձնեցին Բաթումը:
4․ Պատմել Անդրկովկասի Ժողովրդավարական Դաշնային Հանրապետության ստեղծման ընթացքի մասին:
1918 ապրիլի 6-8 Ալեքսանդրապոլում տեղի ունեցավ հայ ազգային-քաղաքական կազմակերպությունների խորհրդակցություն: Մասնակիցներից մեծամասնությունը հանդես եկավ Անդրկովկասն անհապաղ անկախ հռչակելու թուրքական պահանջի դեմ: Որոշվեց բոլոր ուժերը համախմբել, սակայն Սեյմը, ի դեմս վրաց-թաթարական մեծամասնության, 1918թ ապրիլի 9-ին հայտարարեց Ռուսաստանից երկրամասի անջատման ու անկախության հռչակման մասին: Ստեղծվեց Անդրկովկասի ժողովրդավարական Դաշնային Հանրապետությունը, հակիրճ ԱԺԴՀ: Հաստատվեց նոր կառավարություն ՝ վրացի մենշևիկ Ա. Չխենկելու գլխավորությամբ:
Փաստերով հիմնավորել՝ երիտթուրքերը շարունակում են պանթուրքական ծրագիրը:
Այո, երիտթուրքերը շարունակում էին պանթուրքական ծրագիրը, քանի որ իրադարձությունները պարզ ցույց են տալիս դա: Սկզբում պատերազմում էին Անդրկովկասի հետ, իսկ հետո այնպես արեցին, որ այդ պայքարը վերացվեց հայ-թուրքական պատերազմի և թուրքերը կրկին սկսեցին իրենց փորձերը տարածքներ գրավելու համար:
2․ Հիմնավորել Առաջին Աշխարհամարտի Կովկասյան ճակատում պատերազմն ընդունել էր թուրք-հայկական բնույթ:
Այո, Կովկասյան ճակատում պատերազմն ընդունել էր թուրք-հայկական բույթ, քանի որ միայն թուրքերի և հայերի պայքարն էր երևում, նրանց տարածքային խնդիրները, գրավվումներն ու դիմադրությունները:
3․ Պատմել Ալեքսանդրապոլի գրավվման, Ջավախքի, Շիրակի դիմադրության նշանակման մասին:
1918 թվականի ապրիլի 12-ին Կարսն առանց դիմադրությանն հանձնվեց թուրքերին: Հայկական ուժերը հարկադրված անցան Ախուրյան գետի ձախ ափը: Թուրքական կողմը վերջնագիր ներկայացրեց Ալեքսանդրապոլում տեղակայված հայկական զորքի հրամանատարությանը: Պահանջվում էր հանձնել քաղաքը և զորքը 25 կմ հեռացնել երկաթուղուց: Չսպասելով վերջնագրի պատասխանին` թշնամին մայիսի 15–ին գրավեց քաղաքը: Այսպես՝ թուրք–անդրկովկասյան պատերազմը վերաճեց թուրք–հայկական պատերազմի: Ճակատային գիծը Ջավախքից ձգվում էր Ալեքսանդրապոլ, ապա Արաքս գետով մինչև Մարգարա: Դեռ մայիսի 7–ին թուրքերը ներխուժել էին Ջավախք: Հայերը համառ դիմադրություն ցուցաբերեցին Ախալքալաքի գավառում: Թուրքական զորամասերը շրջափակել էին նաև Ախալցխան: Թուրքերին այդպես էլ չհաջողվեց գրավել Ախալցխան. մարտերը շարունակվեցին մինչև հունիսի 6–ը: Թուրք-հայկական պատերազմի կարևոր իրադարձություններից է Շիրակի գոյամարտը: Տեղի բնակչությանը միացան արևմտահայ հազարավոր գաղթականներ և մայիսի կեսերին միացյալ ուժերով մաքրեցին Արագածի լեռնազանգվածը քրդերից ու թաթարներից:
4․ Ներկայացնել Սարդարապատի ուղղությամբ ուժերի դասավորության , ռազմական գործողությունների ընթացքի մասին:՛
Հայ բնակչությունը և Սիլիկյանի գլխավորած Երևանյան զորախումբը համախմբվեցին՝ թշնամու դեմ կռվելու համար: Մայիսի 19-ին սկսվեց թուրքերի առաջխաղացումը: Առանձին հայկական կորպուսի Երևանյան զորախմբի կազմում այդ պահի դրությամբ կար մոտ 10 հազար մարտիկ: Նրանցից Սարդարապատի ուղղությամբ կռվում էր 5500-ը: Իսկ թշնամին նույն ուղղության վրա ուներ 6 հազար կանոնավոր զորք և 1500 քրդական հեծելազոր: Մայիսի 21-ին՝ կատաղի մարտից հետո, հայկական ուժերը նահանջեցին`հանձնելով Սարդարապատ կայարանն ու գյուղը: Թշնամուն հաղթելու, նրան վռնդելու համար կողք կողքի կանգնած էին հայ զինվորականները, աշխարհազորայինները, կանայք ու պատանիները, հոգևորականները: Մայիսի 22-ի առավոտյան հայկական զորքը դիմեց հարձակման: Հաջորդ օրը Սարդարապատը ազատագրված էր: Պատերազմի ճակատային այս հատվածում կռվող հայկական ուժերը միավորվեցին Սարդարապատի ջոկատի մեջ՝ գնդապետ Դ. Բեկ-Փիրումյանի հրամանատարության ներքո: Սարդարապատի ճակատամարտի օրերին` մայիսի 22-ից մինչև 28-ը, թշնամին կորցրեց 3500 սպանված և նահանջեց մոտ 60 կմ: Սարդարապատի ճակատամարտն ավարտվեց հայկական զորքի փառահեղ հաղթանակով: Թշնամին կրեց առաջին խոշոր պարտությունը:
5․ Նկարագրել Բաշ-Ապարանի և Ղարաքիլիսայի հերոսամարտերի ընթացքի, արդյունքների մասին:
Թուրքերը մոտ 10 հազար զորքով շարժվեցին դեպի Բաշ Ապարան: Նպատակն էր դուրս գալ Աշտարակ և Քանաքեռի գրավմամբ փակել օղակը Երևանի շուրջը: Մայիսի 23-ին գեներալ Սիլիկյանը Երևանյան զորախմբի ուժերից 5 հազար հոգու ուղարկեց Բաշ Ապարանի ճակատ, որի հրամանատար նշանակվեց Դրոն: Նույն օրը հայկական ուժերը տարան առաջին հաղթանակը: Նրանց հետ միասին թուրքերի դեմ քաջաբար կռվում էր նաև եզդիների ջոկատը: Կատաղի մարտերը Բաշ Ապարանի ճակատում շարունակվեցին մինչև մայիսի 29-ը: Ի վերջո հայկական ուժերը պարտության մատնեցին թշնամուն: Բաշ Ապարանի հաջողությունը հայոց զորքի երկրորդ խոշոր հաղթանակն էր: Մայիսի 25-ին կազմակերպվում է Ղարաքիլիսայի ճակատը: Հայկական կողմն ուներ 7 հազար կռվող, իսկ թուրքերը՝ 10 հազար: Առաջինը մարտի նետվեց Գարեգին Նժդեհն՝ իր ջոկատով: Այդպես սկսվեց Ղարաքիլիսայի հերոսամարտը: Աչքի ընկան ճակատի հրամանատար գնդապետ Ա. Բեյ-Մամիկոնյանը, գնդապետ Ն. Ղորղանյանը և հարյուրավոր քաջարի մարտիկներ: Թշնամին սկզբում նահանջեց, սակայն շուտով հարձակման անցավ և մայիսի 30-ին գրավեց Ղարաքիլիսան: Ղարաքիլիսայի ճակատամարտը կարևոր նշանակություն ունեցավ: Թուրքերը մեծ կորուստներ ունեցան և չշարունակեցին հարձակումը Դիլիջան-Ղազախ ուղղությամբ: Այս ճակատամարտը նույնպես ապացուցեց, որ բարձրացել է հայ ժողովրդի մարտական ոգին և դիմադրական ներուժը:
6․ Փաստերով հիմնավորել մայիսյան հերոսամարտերի պատմական նշանակությունը:
Հայ ժողովրդի երկու հատվածների զավակները համախմբվելով կռվեցին հանուն Հայաստանի ազատության և անկախության: Այս հերոսամարտերի շնորհիվ բնաջնջումից փրկվեց արևելահայությունը, ինչպես և Մեծ եղեռնից մազապուրծ հարյուրհազարավոր արևմտահայեր: Մայիսյան հերոսամարտերի բոցերում ծնվեց անկախ Հայաստանի Հանրապետությունը: Այսպիսով՝ ռազմաքաղաքական գործընթացների բերումով նորահռչակ հայկական պետությունը դարձավ Առաջին աշխարհամարտի մասնակից կողմ: Հետագայում այս հիմքի վրա է, որ Հայաստանի Հանրապետությունը ճանաչում ստացավ Անտանտի երկրների կողմից և իր տարածքային ու քաղաքական իրավունքները ձևակերպեց Սևրի պայմանագրով:
1․ 1917թ․ փետրվարի վերջին Ռուսաստանում սկսված հեղափոխության շնորհիվ տապալվեց միապետությունը։ Մարտի 2-ին կազմվեց ժամանակավոր կառավարություն՝ բարձրագույն գործադիր իշխանության նոր մարմիններ Ռուսաստանում։
2․ Հայկական հարցում Ռուսաստանի նոր իշխանության որոշ քայլեր լավատեսական հույսեր արթնացրին հայ քաղաքական շրջանակներում։ 1917թ․ ապրիլի 26-ին հրապարակվեց ժամանակավոր կառավարության որոշումը Արևմտյան Հայաստանի և գրավված մյուս վայրերի մասին։
3․ Երևանում 1917թ․ մայիսին կայացավ արևմտահայերի առաջին համագումարը։ Հայաստանում ազգային վարչություն կազմակերպելու, կրթական, տնտեսական և այլ հարցերի վերաբերյալ ընդունվեցին կարևոր որոշումներ։ Ընտրվեց ղեկավար մարմին՝ Արևմտահայ ազգային խորհուրդ, որի նախագահն էր Վահան Փափազյանը։
4․ Էրզրումում, Վանում և Խնուսում ձևավորվեցին և սկսեցին գործել Արևմտահայ ազգային խորհրդի տեղական մարմինները։ 1917թ․ ընթացքում նրանք մեծ գործ կատարեցին ավերված բնակավայրերը վերականգնելու և վերաբնակեցնելու ուղղությամբ։ Աշնան վերջերին հայկական մարզերում մոտ 300 հազար հայ բնակչություն կար։ Տեղերում կազմակերպվեցին ժողովրդական միլիցիայի ջոկատներ ու կամավորական խմբեր՝ բնակչության անվտանգությունն ապահովելու և կարգուկանոն հաստատելու նպատակով։
5․ 1917թ․ աշնանը Թիֆլիսում տեղի ունեցավ Արևելահայերի համագումարը։
6․ Հայոց ազգային խորհուրդը գլխավորում էր Ավետիս Աահարոնյանը։ Հայ ազգային խորհրդի նստավայրը Թիֆլիսն էր։ Կովկասի հայաբնակ քաղաքներում և Հայաստանի վարչական կենտրոններում ձևավորվեցին խորհրդի տեղական մարմինները։ Ազգային կենտրոնական նոր մարմնի ստեղծումով ավարտվեց Հայոց ազգային բյուրոյի (1912-1917 թթ․) գործունեությունը։ Հայոց ազգային խորհուրդը դարձավ հայության կենսական խնդիրները տնօրինող գլխավոր մարմինը։
7․ Բազմաթիվ քննարկումներից հետո՝ 1917 թ․, հրապարակ եկավ Անդրկովկասի վարչական սահմանափոխության վերաբերյալ կառավարական ծրագիրը։ Ըստ դրա՝ հայաբնակ գավառներից կազմվելու էին 3 հայկական նահանգներ՝ Երևանի, Ալեքսանդրապոլի, Գնձակի՝ 64000 քառ․ կմ ընդհանուր տարածքով։ Արևելահայերի համագումարը հավանություն տվեց այդ ծրագրին։ Սակայն հետագայում՝ Հոկտեմբերյան հեղաշրջումից հետո, այդ հարցում գերակծռեց վրաց-մահմեդական համագործաքցությունը և այդ ծրագիրն այդպես էլ չիրագործվեց։
Նկարագրել 1917թ. սկզբին Ռուսաստանում տեղի ունեցող փոփոխությունները:
1917 թ. փետրվարի վերջին Ռուսաստանում սկսված հեղափոխության շնորհիվ տապալվեց միապետությունը: Երկիրը բռնեց ժողովրդավարական հանրապետության ձևավորման ուղին: Մարտի 2–ին կազմվեց Ժամանակավոր կառավարություն՝ բարձրագույն գործադիր իշխանության նոր մարմինը Ռուսաստանում: 1917 թ. մարտի 9-ին կազմվեց երկրամասի իշխանության նոր մարմին՝ Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե (ԱՀԿ):
Համեմատել հայերի նկատմամբ ցարիզմի և ժամանակավոր կառավարության վարած քաղաքականությունը:
Ցարիզմի հետ համեմատաբար ժամանակավոր կառավարության վարած քաղաքականությունը մի փոքր հույս արթնացրեց հայերի մոտ: Ժամանակավոր կառավարությունը որոշում կայացրեց, որի համաձայն առաջին անգամ Օսմանյան կայսրությունից նվաճված հայկական տարածքները միավորվեցին, որպես վարչական առանձին միավոր՝ Թուրքահայաստան անվանումով:
Համեմատել, համադրել, արևմտահայերի, արևելահայերի հրավիրված առաջին համագումարների բովանդակությունը:
Երևանում 1917 թ. մայիսին կայացավ արևմտահայերի առաջին համագումարը: Հայրենիքի վերաբնակեցման, Հայաստանում ազգային վարչություն կազմակերպելու, կրթական, տնտեսական և այլ հարցերի վերաբերյալ ընդունվեցին կարևոր որոշումներ: 1917 թ. աշնանը Թիֆլիսում տեղի ունեցավ արևելահայերի համագումարը: Մասնակցում էին քաղաքական և հասարակական տարբեր կազմակերպությունների 228 պատգամավորներ, որոնց կեսից ավելին դաշնակցականներ էին: Համագումարը որոշումներ ընդունեց Կովկասյան ճակատի պաշտպանության, հայկական ազգային զորամասերի ստեղծման և այլ հարցերի մասին:
Պատմել Հայոց ազգային խորհրդի ստանձնած դերակատարման մասին:
Ռուսաստանի տարբեր երկրամասերում ստեղծվում էին ազգային նոր մարմիններ, որոնք տնօրինում էին սեփական ժողովրդի տարաբնույթ խնդիրների լուծումը։ 1917թ. աշնանը Թիֆլիսում տեղի ունեցավ արևելահայերի համագումարը։ Մասնակցում էին քաղաքական և հասարակական տարբեր կազմակերպությունների 228 պատգամավորներ, որոնց կեսից ավելին դաշնակցականներ էին։ Համագումարըը որոշումներ ընդունեց Կովկասյան ճակատի պաշտպանության, հայկական ազգային զորամասերի ստեղծման և այլ հարցերի մասին։ Համագումարի ավարտից քիչ անց ձևավորվեց 15-հոգանոց գործադիր մարմին՝ Հայոց ազգային խորհուրդը։
Հիմնավորել հայերի շահագրգռված լինելը երկրամասում սահմանափոխություն կատարելու հարցում:
Երկրամասում ազգամիջյան հարաբերությունները կարգավորելու գործում մեծ նշանակություն էին ստացել արդարացի սահմանափոխության իրագործումը և տեղական ինքնակառավարման մարմիների՝ զեմստվոների հաստատումը։ Հետփետրվարյան շամանակաշրջանում վրացի, հայ և թաթար քաղաքական ուժերը փորձեցին փոխհամաձայությամբ շտկել աղավաղված ազգագրական-վարչական քարտզը։ Այդ գործում ամենից ավելի շահագրգռված էին հայերը, քանի որ նրանք բոլորից շատ էին տուժել ինքնակալության գաղութային քաղաքականությունից։
Ներկայացնել Ռուսաստոնում հոկտեմբերյան հեղարջումից հետո Անդրկովկասում տեղի ունեցող փոփոխությունները :
Այսրկովկասի գրեթե բոլոր քաղաքական ուժերը դատապարտեցին բոլշևիկյան հեղաշրջումը: Ռուսաստանի մայրաքաղաքում տեղի ունեցած իշխանափոխությամբ երկրամասում առաջացավ իշխանական ճգնաժամ: Այն հաղթահարելու նպատակով Թիֆլիսում 1917 թ. նոյեմբերին գումարվեց տեղի քաղաքական և ռազմական ուժերի ներկայացուցիչների խորհրդակցություն: Արդյունքում՝ նոյեմբերի 15–ին կազմավորվեց գործադիր նոր մարմին, որը կոչվեց Անդրկովկասյան կոմիսարիատ, իսկ ԱՀԿ– ն լուծարվեց:
Վերլուծել Երզնկայի զինադադարը:
Կտրուկ փոխվեց իրավիճակը նաև Կովկասյան ճակատում: Անդրկոմիսարիատը հաշտության բնակցություններ սկսեց Թուրքիայի հետ և 1917 թ. դեկտեմբերի 5-ին Երզնկայում ստորագրեց զինադադարի համաձայնագիր: Ռազմական գործողությունները դադարեցվում էին մինչև հաշտության պայմանագրի կնքումը:
Ներկայացնել Արևմտյան Հայաստանի մասին բոլշևիկյան դեկրետը, գնահատել այդ փաստաթուղթը:
Խորհրդային Ռուսաստանի կառավարությունը 1917 թ. դեկտեմբերի 29– ին ընդունեց «Թուրքահայաստանի մասին » հրովարտակը (դեկրետ): Դեռ նոյեմբերին ստեղծվել էր հանձնաժողով, որի կազմում էին բոլշևիկներ Վահան Տերյանը, Սարգիս Լուկաշինը, ՀՅԴ ներկայացուցիչ Ռոստոմը և ուրիշներ: Այդ հանձնաժողովն էլ կազմեց վերոհիշյալ հրովարտակի նախագիծը: Այդ հրովարտակով բոլշևիկյան կառավարությունը ճանաչում էր Արևմտյան Հայաստանում հայերի ինքնորոշման իրավունքը: Առաջարկում էր դուրս բերել ռուսական զորքերը Արևմտյան Հայաստանից և այն վերադարձնել Թուրքիային: Հրովարտակի դրական նշանակությունը թերևս այն էր, որ Խորհրդային Ռուսաստանը հրապարակայնորեն ճանաչում էր Արևմտյան հայաստանում հայ ժողովրդի ազատ ինքնորոշման և ազգային պետություն ունենալու իրավունքը:
Վերլուծել Բրեստ-Լիտովսկի հաշտության պայմանագիրը: Հիմնավորել Խորհրդային Ռուսաստանի վարած քաղաքականությունը՝ հայերի շահերի անտեսումը և Արևմտյան Հայաստանի վերադարձը Թուրքիային:
Խորհրդային կառավարությունը խզեց հարաբերությունները Անտանտի դաշնակից երկրների հետ: Նա Բրեստ–Լիտովսկում 1917 թ. դեկտեմբերի 2–ին զինադադար կնքեց, ապա հաշտության բանակցություններ սկսեց հակառակորդ Քառյակ միության հետ: Ի վերջո, շուրջ երեք ամիս ձգված բանակցություններից հետո Խորհրդային Ռուսաստանը 1918 թ. մարտի 3–ին (նոր տոմարով) Բրեստ–Լիտովսկում ստորագրեց հաշտության պայմանագիր իր համար շատ ծանր պայմաններով: Անտանտի նախկին անդամ Ռուսաստանը, անջատ հաշտություն կնքելով, դուրս եկավ Առաջին աշխարհամարտից: Հաշտության 4-րդ հոդվածի և ռուս-թուրքական լրացուցիչ պայամնագրի համաձայն՝ Թուրքիային վերադարձվեցին Արևմտյան Հայաստանում գրավված հողերը։ Ռուսաստանը պարտավորվեց իր զորքերը շուտափույթ դուրս հանել ոչ միայն Արևմտյան Հայաստանից։ Այսպիսով՝ Բրեստ–Լիտովսկի պայմանագրով ոտնահարվեցին հայ ժողովրդի իրավունքները: Բոլշևիկները գործարքի գնացին Ռուսաստանի երեկվա թշնամիների հետ, որպեսզի պահպանեն իրենց իշխանությունը: Երբ ստորագրվում էր այդ չարաբաստիկ պայմանագիրը, ռուսական զորքն արդեն լքել էր Կովկասյան ճակատը, և վերսկսվել էր պատերազմն Արևմտյան Հայաստանի տարածքում:
Գրել «Հայոց Մեծ Եղեռնը» թեմայով հետազոտական աշխատանք.
Առաջին համաշխարհային պատերազմը և հայերի ցեղասպանությունը
Պատմական նախադրյալները
Ցեղասպանության կազմակերպումը
1914 թ. ամռանը բռնկվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը։ Օսմանյան կայսրության իշխանության ղեկին կանգնած երիտթուրքերը որոշեցին պատերազմում դաշնակցել Գերմանիային և Ավստրո-Հունգարիային` Անտանտի պետությունների դեմ։ 1914 թվականի օգոստոսի 2-ին Թուրքիան գաղտնի պայմանագիր կնքեց Գերմանիայի հետ, որի կետերից մեկը Օսմանյան կայսրության արևելյան սահմանների փոփոխումն էր դեպի Ռուսական կայսրության մուսուլմանական ազգերը տանող միջանցք ստեղծելու նպատակով, որը ենթադրում էր փոփոխված տարածքներում հայերի բնաջնջում։ Այս քաղաքականությունը օսմանյան կառավարության կողմից բարձրաձայնվեց 1914 թվականի հոկտեմբերի 30-ին՝ պատերազմի մեջ մտնելուց հետո։ Հայտարարության մեջ պնդում կար թուրքական ռ
Հայերի ինքնապաշտշանական մարտերը/ նաև քարտեզ/
Անտիոքից ոչ հեռու՝ Մուսա լեռան շրջանում, ապրող հայ բնակչությունը, կանխազգալով սպանությունները, 1915 թվականի հուլիսին իշխանություններից փախավ լեռները և այնտեղ կազմակերպեց հաջող ինքնապաշտպանություն՝ թուրքական զորքերի հարձակումները կանխելով յոթ շաբաթ։ Մոտավորապես 4000 մարդ փրկվեց ֆրանսիական ռազմական նավով և տեղափոխվեց Պորտ-Սաիդ։ Պաշտպանվողների մի մասը հետագայում մտան ֆրանսիական Արևելյան լեգիոնի կազմ և իրենց դրսևորեցին հատկապես 1918 թվականին Արարում թուրքերի դեմ կռվում։ Մուսա լեռան ինքնապաշտության մասին գրվել է Ֆրանց Վերֆելի հանրաճանաչ «Մուսա լեռան քառասուն օրը» վեպը։
Եղեռնի հետևանքները
Բազմաթիվ զոհեր, տարացքների կորուստ, մեծ նյութական վնաս, պատմամշակութային արժեքների ոչնչացում և սրբավայրերի պղծում։
Հիշողություններ, պատմություններ/կարող են լինել նաև ընտանեկան/
Տատիկիս տատիկի 3 ամսեկան տղա երեխային գաղթի ճամփին թուրք <ասկյար>-ը թրով գլխատել է։ Ամուսնուն եղբորը և ծնողներին իրենց տան շեմին էն գնդակահարե։ Իսկ ինքը և քույրը <ասկյար>-ների վերահսկողությամբ տեղահանվել էն և բռնել գաղթի ճամփան, ճանապարհին փախել էն Արփաչայով և մտել էն Շիրակի մարզ Արթիկ համայնքում բնակություն հաստատելով։
Մեծ տերությունների, օտարազգիների արձագանքները/ օր.ԱՄՆ-ի դեսպան Հենրի Մորգենթաու, Յոհաննես Լեփսիուս,Մաքսիմ Գորկին, Վալերի Բրյուսովը և Յուրի Վեսելովսկին՝ Ռուսաստանում, Անատոլի Ֆրանսը և Ռոմեն Ռոլանը՝ Ֆրանսիայում, Ֆրիտյոֆ Նանսենը՝ Նորվեգիայում, ՋեյմսԲրայսը, Դ. Լլոյդ Ջորջը և Ջ. Քերզոնը՝ Անգլիայում, Կառլ Լիբկնեխտը, Յովհաննես Լեփսիուսը, Յոզեֆ Մարկվարտը, Արմին Վեգները՝ Գերմանիայում,Վուդրո Վիլսոնը՝ ԱՄՆ-ում/ կատարել թարգմանություններ/
Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը
«Նեմեսիս» գործողությունը
Հայոց ցեղասպանության ը նվիրված հուշահամալիրը
Քո մոտեցումը հայ-թուրքական հարաբերությունների հարցում
Աղբյուրներ՝
Հայոց պատմություն/էջ122-133/, համացանց, «Տիգրան Հայրապետյան» գրադարան
Օսմանյան կայսրության և Իրանի արդիականացման փորձերը
Ներկայացնել Օսմանյան կայսրությունում 18-րդ դարի երկրորդ կեսից մինչև 20-րդ դարի սկզբում տեղի ունեցող իրադարձությունների ժամանակագրությունը, ամփոփել տեղի ունեցած փոփոխությունները 10 նախադասությամբ:/Համաշխարհային պատմություն, էջ 49-51,էջ 119-122/:
Ներկայացնել Իրանում տեղի ունեցող իրադարձությունների 18-րդ դարի սկզբից մինչև 20-րդ դարի սկզբում տեղի ունեցող իրադարձությունների ժամանակագրությունը, ամփոփել տեղի ունեցած փոփոխությունները 10 նախադասությամբ:/Համաշխարհային պատմություն, էջ 51-53, էջ 122-124/:
Տալ «արդիականություն», «սահմանադրություն» հասկացությունների բացատրությունը:
Համեմատել Թուրքիայի և Իրանի արդիականացման գործընթացը:
Աղբյուրները՝ Համաշխարհային պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 119-124, համացանց:
Լրացուցիչ աշխատանք/ Պարտադիր նշել օգտագործված գրականությունը, չորս աղբյուրը պարտադիր/
Մանե Թորոսյան բլոգ 