Կենսոլորտ, նրա բաղադրիչները

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է կենսոլորտը, ի՞նչ ոլորտներ է ընդգրկում:

Քանի որ կենդանի օրգանիզմներն ունեն շատ լայն տարածում, ուստի կենսոլորտն ընդգրկում է ողջ ջրոլորտը, քարոլորտի վերին և մթնոլորտի ստորին շերտերը: 

2․ Որո՞նք են կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչները:

Կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներից են բույսերը և կենդանիները: Մանրէները և սնկերը ևս կենսոլորտի հիմնական բաղադրիչներ են:

3․ Թվարկեք կենդանի օրգանիզմների թագավորությունները: Ո՞ր թա­գավորությունում է դասվում մարդը:

Կենդանի օրիգանիզմներ  թագավորությթւններն են՝ բույսերը, կենդանիները, մանրէները և սնկերը։ Մարդը դասվում է կենդանիների թագավորությանը։

4․ Տարբեր նյութերի հետ կենդանի օրգանիզմների փոխազդեցության ի՞նչ օրինակներ գիտեք:

Կենդանի օրգանիզմները միայնակ չեն կարող երկարատև գոյատևել, նրանք փոխազդում են տարբեր մարմինների և նյութերի հետ: Այդ նյութե­րից է, օրինակ, թթվածինը, որով կենդանի օրգանիզմների մեծ մասը շնչում է: 

5․ Կենսոլորտում ի՞նչ գործառույթներ են իրականացնում կենդանի օրգանիզմները:

Կենսոլորտը մի ուրույն ամբողջություն է, բարդ համակարգ, որտեղ կենդանի օրգանիզմները միասին կատարում են կարևոր գործառույթներ: Դրանցից է, օրինակ, Երկրագնդում տարբեր նյութերի հոսքը, որն իրակա­նանում է կենդանի օրգանիզմների միջոցով: Շատ նյութեր, օրինակ՝ ջուրը կամ ածխաթթու գազը, հեռանում են կենդանի օրգանիզմից, հայտնվում շրջակա միջավայրում և հետո նորից վերադառնում կենդանի օրգանիզմ: Տեղի է ունենում նյութերի մի շրջապտույտ:

Եղեգնուհին

1․Հատվածից դուրս գրիր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրիր:

2․ Հատվածից դուրս գրիր Եղեգնուհուն նկարագրող նախադասությունները։

Ի՜նչ գեղեցկություն, ի՜նչ շարժմունք, ի՜նչ խոսք ու զրույց։ Եղեգնուհու հասակը իսկ և իսկ եղեգնի նման ճկուն ու ճոճուն, երբ խոսում էր՝ կարծես բերանից մարգարիտ էր թափվում, երբ ժպտում էր՝ երեսին վարդ-մանիշակ էր փռվում։ Սիրո՛ւն աղջիկ, մենք քեզ հետ խոսելուց չենք կշտանալ, քեզ հետ ապրողի համար տարին մի ժամվան պես կանցնի։

3. Թվարկիր հերոսներին, յուրաքանչյուրին բնութագրիր դիպուկ բառերով։

Եղեգնուհի — Աննման, ճկուն

Բոշա — նախանձ, խորամանկ

Թագավոր — միամիտ, հօգատար

Պառավ — բարեսիրտ, ծեր

4. Ինքդ կազմիր հարցեր և առաջադրանքներ հատվածի վերաբերյալ։

1. Դուրս գրի և բացատրի անծանթ բառերը։
2. Տեքստից հանի 5 ածական, 5 գոյական և 5 բայ։
3. Բառերը տեղավորի աղյուսակում՝ յոթ, գեղեցիկ, քայլել, պարել, նկարել, կարաք, ամպոտ, ութերորդ, պապիկ, պարկ, համակարգիչ, վազել, տասնվեց, երկրորդ, տգեղ,բարկանալ ԳՈՅԱԿԱՆ ԱԾԱԿԱՆ ԹՎԱԿԱՆ ԲԱՅ
4. Ցանկացած նկարչական ծրագրով (կամ թղթի և այլ նյութերի վրա) նկարի Եղեգնուհուն պատմության նկարագրությամբ։
5. Վերնագրիր այս հատվածը բառով, բառակապակցությամբ, նախադասությամբ։

Թվական

Առաջադրանքներ՝

Հետևյալ թվականները գրել տառերով` 54, 847, 6985, 12546, 68, 95, 15, 58, 697, 89:

54 — հիսունչորս

847 — ութ հարյուր քառասունյոթ

6985 — վեց հազր ինը հարյուր ութսունհինգ

12546 — տասերկու հազար հինգ հարյուր քառասունվեց

68 — վաթսունութ

95 — իննսունհինգ

15 — տասնհինգ

58 — հիսունութ

697 — վեց հարյուր ինըսունյոթ

89 — ութսունինը

Գրեք, թե որ թվականներն են գրվում միասին, իսկ որոնք՝ առանձին:

11-99 թվերը գրվում են միասին։

Գրեք բոլոր տասնյակները և բառակազմորեն դրանք վերլուծեք՝ առանձնացնելով արմատն ու ածանցը: Ո՞ր ածանցն է կրկնվում, ձեր կարծիքով դա ի՞նչ իմաստ ունի:

Տաս,քսան,երեսուն,քառասուն,հիսուն,վաթսուն,յոթանասուն,ութսուն,իննըսուն։ Ածանցը <սունն> է։ Սուն նշանակում է տասնյակ։

Բառերը տեղավորեք աղյուսակում՝Չորրորդ, մեծ, մեծություն, մարդ, լավագույն, ամենաերկար, հինգ, երրորդ, թիվ, վազք, դաժան, հինգերորդ, վերջին, լուսավոր, սենյակ, մայրիկ, դուռ, դատավոր, դատարկ:

գոյական — մեծություն, մարդ, սենյակ, մայրիկ, դուռ, դատավոր, վազք, թիվ

ածական — մեծ, լավագույն, ամենաերկար, դաժան, վերջին, լուսավոր, դատարկ

թվական — չորորդ, հինգ, երրորդ, հինգերորդ

Երևանի բերդ

Երևանի բերդ, պաշտպանական շինություն է եղել Երևանում` Հրազդան գետի ձախ ափին։ Վաղ միջնադարյան բերդը գտնվել է Կոնդ թաղամասում, այնուհետև ընդարձակվելով ներկայիս բաղեցրել Երևանի «Արարատ» գինու գործարանի տարածքը։ Քանդվել է 1930-ական թթ.՝ Երևանի վերակառուցման տարիներին։ Բացումը՝ 1582Հիմնադրում՝ 7-րդ դար առաջին հիշատակում՝ 7-րդ դար

Լեզվաբանական ամսագիր

Հետաքրքրաշարժ հայոց լեզու

Գտիր թաքնված բառը․

• վագր, առյուծ, կապիկ, կատու (կենդանի)
• կոնֆետ, տորթ, բլիթ (քաղձրավենիք)
• ստեղնաշար, մկնիկ, լիցքավորիչ, էկրան (համակարգիչ)
• վարդ, մանուշակ, շուշան, ձնծաղիկ (ծաղիկ)
• արև, լուսին, աստղ (երկնային մարմիններ)

Գտիր ավելորդ բառը․

• ծիծեռնակ, կաչաղակ, բզեզ, ճնճղուկ ( բզեզ)
• տանձ, սալոր, դդմիկ,խնձոր (դդմիկ)
• մայր, տուն, եղբայր, տատիկ (տուն)
• հմայիչ, բարձր, ձյուն, սպիտակ (ձյուն)
• քամանչա, դաշնամուր, քանոն, ռետին (ռետին)

Բացատրիր դարձվածքները․

• աչքը ջուր կտրել սպասել
• սուր ճոճել սպառնալ
• հոգին ավանդել մեռնել
• աչքի լույս սիրելի
• աչքի փուշ ատելի
• լեզուն կապ ընկնել վախենալ
• լեղին ճաքել սարսափել

Բացատրիր նույնանուն բառերը․

• մարտ- մարտ կռիվ, ամիս
• փող- փող դրամ, երաշտական գործիք
• շահ- շահ օգուտ-շահույտ, թագավոր Շահ – աբաս
• մատ-մատ-մատ ձեռքի մատ, շախմատի մատ, խաղողի մատ

Ավարտիր ասացվածքները․

• Ով աշխատի,նա կուտի
• Հեռավոր սուրբը, զորավոր կլինի։
• Ճտերն աշնանն են հաշվում։
• Ծիծաղում է նա,ով վերջինն է ծիծաղում։
• Փոս փորողը,ինքը կընկնի մեջը։

Համեմատում

2 5/6<3 1/4

4 7/8>4 7/9

7/8>7/9

4 6/7 > 4.

5 3/4 < 15/2.

13 1/2 > 26/2

8 8/8 = 9

9 11/14 < 11 14/9

15 3/4 > 4 32/3

3 5/6+1/2×5/3-1 3/4+7 5/6=10

1. 1/2×5/3=5/6
2. 3 5/6+5/6=3 10/6=4 4/6=4 2/3
3. 4 2/3-1 3/4=14/3-10/4=56-30/12=26/12=13/6=2 1/6
4. 2 1/6+7 5/6=9 6/6=10

8 7/8×1/3÷5 3/4-6 3/4=1313/184

Գործնական քերականություն

228.

Երեք տասնյակ — 30

Չորս տասնյակ — 40

Հինգ տասնյակ — 50

Վեց տասնյակ — 60

Յոթ տասնյակ — 70

Ութ տասնյակ — 80

Ինը տասնյակ — 90

<սուն> մասնիկը նշանակում է տասնյակ։

230.

65 — վաթսունհինգ

48 — քառասունութ

107 — հարյուր յոթ

93 — իննըսուներեք

6087 — վեց հազր ութսունյոթ

4321 — Չորս հազար քսանմեկ

786 — Յոթ հարյուր ութսունվեց

233.

Տասներորդ օրն է, որ բակ չեմ իջել։

Երրորդ դասարանցի քույրիկս երկու տարով փոքր է ինձնից։

Երկիր թռչող յուրաքանչյուր երկրորդ նավն ինձ հյուրեր է բերում։

Խաղի երեսունհինգերորդ րոպեին եղբայրս գոլ խփեց։

Մեկից սկսած յուրաքանչյուր տասներորդ թիվն առանց մնացորդի կբաժանվի տասներկուսին։

Յուրաքանչյուր չորրորդ ամսվա քսանութերորդ օրը նվիրում էր աշխատանքային սեղանն ու պահարանը կարգի բերելուն։

Կյանքի ութսուներկուերորդ տարում որոշեց հեծանիվ քշել։

Արդեն տասնվեցերորդ դարում գեղասահքի սիրահարներ կային Հոլանդիայում։

Իմ առաջին գործը քեզ սիրով օգնելն է։

234.

Համար առաջին տիեզերագնացը աշխարհում Յուրի Գագարինն է։
Աշխարհում համար առաջին տիեզերագնացը Յուրի Գագարինն է։
Առաջին տիեզերագնացը Յուրի Գագարինն է։

Թիվ տասններորդ մանկապարտեզի տնօրենն է մայրիկս։
Մայրիկս տասերորդ մանկապարտեզի տնօրենն է։
Մայրիկս մանկապարտեզի տնօրեն է։

Վերջապես,երբ հույսներս կտրել էինք,համար քառասունիններորդ արձանագրության մեջ հարկավոր տեղեկությունը գտանք։
Քառասունիններորդ արձանագրության մեջ հարկավոր տեղեկությունը գտանք։
Երբ հույսներս կտրել էինք հարկավոր տեղեկությունը գտանք համար քառասունիններորդ արձանագրության մեջ։

Հինգերորդ համարի նկարն ուշադրությունս գրավեց։
Նկարն ուշադրությունս գրավեց։
Իմ ուշադրությունը գրավեց հինգերորդ համարի նկարը։
Գրավեց ուշադրությունս հինգերորդ համարի նկարը։

Բակում իննը տղա կա։ Ասածդ տղան ուժով ու ճարպիկությամբ համար իններորդն է։
Նրա ասած տղան ուժով և ճարպիկությամբ բակում համար իններորդն է։
Ուժով և ճարպիկությամբ ես հասկացա,որ նրա ասած տղան բակում իններորդն է։

Այս ուղևորին բաժին ընկավ ութերորդ համարի նավախցիկը։
Ութերորդ համարի նավախցիկը բաժին ընկավ ուղևորին։
Նրան բաժին ընկավ նավախցիկը։

Առաջադրանքներ

1․Հատվածից դուրս գրիր անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամ բացատրիր: Մշտադալար֊ միշտ թարմ, կանաչ հողեղեն֊ հողից պատրաստված
2.Հատվածից դուրս գրիր գրությամբ և արտասանությամբ տարբերվող բառերը, օրինակ’ արդար- թ լսում ենք, դ գրում։ Մարդ թ լսվումա դ գրվում, աղջիկ չ լսվումա ջ գրվում խ լսվումա ղ գրվում
3․Այս հատվածում ինչը կփոխեիր և ինչո՞ւ: Ոչինչ
4. Եթե դու լինեիր թագավորի փոխարեն, ի՞նչ կանեիր: Եթե ես լինեի թագավորը բոշաին չէի լսի
5. Վերնագրիր այս հատվածը բառով, բառակապակցությամբ, նախադասությամբ։ Պառավը և Եղեգնուհին

Առաջադրանքներ

1.Բացատրիր ուռկան, սաթ, խորշել, ընծա, ննջել բառերը:

ուռկան-ձկնորսի ցանց

սաթ-սև

խորշել-նողկալ, զզվել

ընծա-նվեր

ննջել-քնել

2.Ի՞նչ է նշանակում բախտը փորձել դարձվածքը:

Ինչոր բան փորձել։

3.Գրիր այլ դարձվածքներ բախտ բառով:

Բախտը բերել։ Բախտի վրա քար գցել։

4.Վերնագրիր հատվածը:

Թագավորի տղան և ձկնորսները

Կոտորոկներ

7/8+5/6×1/4=7/8+5/24=21+5/24=26/24=13/12

3 7/4× 4 6/3=19/4×18/3=19×9/2×3=171/6

6 14/3÷8 1/4=32/3÷33/4=32/3×4/33=128/99

3 5/8+1 7/20×9 8/70=29/8×27/20×278/30=29/8+27×278/600=2175+7506/600=9681/600

25/6+3/7×1/2=25/6+3/14=7+9/42=16/42

8+9/10=8/1+9/10=80+9/10=89/10