Նոյեմբերի 29-ից դեկտեմբերի 2

Տնային 1

ԷՆԵՐԳԻԱՆ ԵՎ ԿԵՆԴԱՆԻ ՕՐԳԱՆԻԶՄՆԵՐԸ

Հարցեր եւ առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ դեր ունի էներգիան կենդանի օրգանիզմներում: Էներգիան անհրաժեշտ է կենդանի օրգանիզմներին աճելու և զարգանալու համար։
2. Որտեղի՞ց են կենդանի օրգանիզմներն էներգիան ստանում: Կենդանի օրգանիզմները էներգիա ստանում են արեգակից։
3. Ո՞ր կենդանի օրգանիզմներում է կլանվում արեգակնային էներգիան: Բույսերի
4. Ներկայացրե՛ք կենդանի օրգանիզմների օրինակներ, որոնք լույս
   են արձակում: Կաղամար, մեդուզա
5. Ինչպե՞ս եք պատկերացնում սննդային կապերը կենդանի օրգանիզմների միջեւ: Բույսերը էներգիա ստանում են հողից ու արևից, խոտակեր կենդանիները ստանում են էներգիա, մարդիկ ուտում են նրանց և ստանում էներգիա, իսկ միջատները մարդկանց կծելուց ստանում են էներգիա։
6. Կարո՞ղ եք պնդել, որ կյանքը պարտական է Արեգակին: Ինչո՞ւ: Կյանքը պարտական են արեգակի, որովհետև եթե արեգակը չլիներ բույսերը չեին ապրի և թթվածին չեր լինի, իսկ առանց թթվածնի մեն չեինք ապրի:
7. Շրջակա միջավայրի բույսերի եւ կենդանիների միջեւ սննդային կապերի ի՞նչ օրինակներ գիտեք: Նկարագրե՛ք: Լուծել խնդիրը. Կովը ուտում է խոտ, իսկ հետո մենք նրա կաթը, կատուն ուտում է մուկ, իսկ կատվին արջը, արջը ուտում է մեղր, իսկ արջին դինոզավրը:

1 * Ինքնաթիռը շարժվում է 104 կմ/ժ արագությամբ: Ի՞նչ ճանապարհ կանցնի ինքնաթիռը 3ժ -ում: 

S=?

V=104 կմ/ժ

T=3ժ

Օգտվելով այս բանաձևից S=VxT
S=104×3=312 կմ

2 * Բեռը տեղափոխելու համար տղան կիրառել է 231 Ն ուժ, անցնել 2 մ ճանապարհ: Հաշվել կատարած աշխատանքը:

A=?
F=231 Ն
S=2 մ
Օգտվելով այս բանաձևից A=FxS
231×2=462 Ջ

Պարապմունք 42.

Թեմա՝ Ամբողջ թվերի գումարման օրենքները:

Տեսական նյութ

Բնական և կոտորակային թվերի գումարման ձեզ հայտնի տեղափոխական և զուգորդական օրենքները ճիշտ են նաև ամբողջ թվերի համար։

Տեղափոխական օրենք

Երկու ամբողջ թվերի գումարը գումարելիների տեղերը փոխա-

նակելիս մնում է նույնը։

Թվերի փոխարեն գործածելով տառերը՝ այս օրենքը կարելի է գրի 

առնել հետևյալ կերպ.

                                         a + b = b + a։
օրինակ՝ -2+(+8)=+8+(-2)

Զուգորդական օրենք

Եթե երկու ամբողջ թվերի գումարին ավելացվում է մի երրորդ 

ամբողջ թիվ, արդյունքը հավասար է այն ամբողջ թվին, որը 

ստացվում է առաջին թվին երկրորդ և երրորդ թվերի գումարն 

ավելացնելիս.

                                   (a + b) + c = a + (b + c)։
Օրինակ՝ (-10+6)+4=-10+(6+4)
Առաջադրանքներ

1. Կիրառելով գումարման օրենքները հաշվեք.

ա) 5+798+35=838

բ) (723+59)+17=799

գ) 357+48+13=418

դ) 488+(596+12)=1096

2. Կատարե՛ք գումարումները և համեմատե՛ք արդյունքները.

ա) -15+(-23) = -23+(-15)

բ) 48+(-36) = (-36)+48)

գ) -25+16 = 16+(-25)

դ) -8+(18+(-7)) = (-8+18)+(-7)

3. Ամբողջ թվերի զույգի համար ստուգե՛ք գումարման տեղափո-

խական օրենքի ճշտությունը.

ա) –9, –1
Օրինակ՝ -9+(-1)=-10;    (-1)+(-9)=-10

գ) +8, –10,
+8 + (-10) = -2
-10 + (+8) = -2
ե) –13, +14,
-13 + (+14) = +1
+14 + (-13) = +1
է) +8, 0,
+8 + 0 = +8
0 + (+8) = +8

բ) –3, +7,
-3 + (+7) = +4
+7 + (-3) = +4
դ) –21, +12,
-21 + (+12) = -9
+12 + (-21) = -9
զ) 0, –7,
0 + (-7) = -7
-7 + 0 = -7
ը) +1, –4։
+1 + (+4) = +5
+4 + (+1) = +5

4.
բ) 56 + (-16 + 7) = (56 + (-16)) + 7
գ) (-52 + 17) + (-9) = -52 + (17 + (-9))
դ) -13 + (-8 + 25) = (-13 + (-8)) +25
5.
ա) 3 + 5 + (-8) = 3 + (-8) + 5
բ) 6 + (-2) + (-1) = (-1) + (6+(-2))
գ) -4 + 2 + (-7) = 2 + (-7 + (-4))
դ)-1 + (-7) +3 = (3+(-7)) + (-1)
6.
ա) (49 + (-49)) + 22 = 22
բ) (-12 + 12) + (-29) = -2
գ) (47 + (-47)) + (-58) = -58
դ) (124 + (-24)) +59 = 159
ե) (17 + (-27)) + (-56) = -66
զ) (-72 + 62) + 49 = 39
է) (36 + 14) + (-51) = -1
ը) (-48 + 28) + (-19) = -39

7) Տասնվեցհարկանի շենքի երկու հարևան մուտքերի վերելակները 

կանգնած էին 12-րդ հարկում։ Մի վերելակը նախ բարձրացավ 2 

հարկ, ապա իջավ 5 հարկ։ Մյուս վերելակը նախ իջավ 5 հարկ, 

ապա բարձրացավ 2 հարկ։ Ո՞ր հարկերում կանգնած կլինեն 

վերելակները։

Լուծում
12+2-5 = 9
12-5+2 = 9
Պատ․՝ 9 հարկ

Քերականություն

1.Փակագծում տրված գոյականները համապատասխանեցրու նախադասությանը:

Ոչ մի քայլ չի կարողանում անել առանց (օգնություն): 

օգնության

Մարզիկը հանդիսատեսների (համակրանք) բացի գավաթն էլ շահեց: 

համակրանքից

Ռադիոընդունիչ և թթվածնի բալոններ կային (տակառ) մեջ: 

տակառի

Բոլոր ծովերը կապվում են (օվկիանոսներ) հետ: 

օվկիանոսների

Ըստ (օրինակ)՝ տասը նախադասություն գրեցի: 

օրինակի

Պարզվում է, որ ձկներին դեպի (ցանց) են հրապուրում զանազան ձայներով: 

ցանցն

2.Տրված գոյականները դարձրո՛ւ հոգնակի և տեղադրի՛ր նախադասությունների մեջ: 

Անգղ, կեղտաջուր, աստղ, գետաձի, հեռագիր, ճակատամարտ: 

Երկնքում մեկ-մեկ վառվեցին աստղերը, ամեն ինչ լռեց: 

Հին զինվորը հիշում է բոլոր ճակատամարտերը, որոնց ինքը մասնակցել է: 

Ցրիչը մեկ ժամում բոլոր հեռագիերը բաժանեց: 

Միայն Անգղերը էին սավառնում այդ բերդի վրա: 

Հետո գետաձին դուրս եկան ջրից ու, լայն բացելով ահռելի երախները, խոնարհվեցին հանդիսատեսներին: 

Կեղտաջրերը ամեն օր գետն են լցվում ու հոսում դեպի ծով: 

Տրված բառերը դարձրո՛ւ հոգնակի և տեղադրի՛ր նախադասությունների մեջ: 

Սուզանավ, ծովախորշ, լողափ, մանր, ծովափիղ, արկղ: 

Ծովապղերը ավելի փոքր են, քան բծավոր փոկերը: 

Փոկերն ափից շատ հեռու չեն գնում, մեծ մասամբ լողափում ու գետաբերանների մոտ են հանդիպում: 

Խորտակված սուզանավերը անձնակազմերը փրկելու համար հատուկ սարք են ստեղծել, որն անվանում են Մոմսենի փրկարար զանգ: 

Այս ու այն կողմ թափթփված արկղերը հուշում էին, որ երեկոն սովորական ավարտ չի ունեցել: 

Մայրը խոշոր ելակներն ընտրեց մուրաբայի համար, իսկ մանրերով տորթը զարդարեց: 

Մարդկանց շնաձկներից պաշտպանելու համար հատուկ ցանցեր են դրել Հարավային Աֆրիկայի, Ավստրալիայի, Մեքսիկական ծոցի բոլոր ծովախորշերի երկարությամբ: 

Ինքնաստուգում

Ողջույն , հետաքրքրասեր պատանի, արի միասին աշխատենք:
Անուն — Մանե
Ազգանուն — Թորոսյան
Ազգությունը — Հայ
Քաղաքը — Երևան
Երկիրը — Հայաստանի  Հանրապետություն
1.Ինչպես է կոչվել, այն երկիրը, որտեղ կազմավորվել է հայ ժաղավուրդը (1)
Ա. Հայասա, Հայաստան, Արմենիա, Ուրարտու
Բ.ըստ վրացիների սոմխետի
2.Փորձիր ներկայացել Հայկական լեռնաշխարհի (0,5)
ա.5 խոշոր գետերը Եփրատ, Տիգրիս, Կուր, Արաքս, Արածանի
բ. 3 մեծ լճերը վանա լիճ Սևանա լիճ
գ.լեռները-դասավորիր լեռները/Արագած, Մասիս, Սիս, Սիփան, Նեմրութ/
Ա.հարավից հյուսիս                           բարձրության
—————————-                           —————————-
—————————–                          ——————————
——————————-                    

   բ. Ըստ
  ——————————-
———————————-                    ———————————
———————————–                   ————————————-

4.Փորձիր լրացնել (1)
Մասիս Արագած լեռների միջև Արաքսի/Երասխի/ միջին հոսանքում փռված է
Արարատյան դաշտը  ———————-,որտեղ գտնվել են Հայաստանի հինավուրց մայրաքաղաքները՝ Արտաշատ, Արմավիր, Վաղարշապատ,
Երվանդաշատ, ———————————– ,Դվինը, գտնվում է նաև Հայաստանի Հանրապետության մայրաքաղաքը ———————–ը;

5.Ըստ Անանաիա Շիրակացու «Աշխարհացույցի» Մեծ Հայքը բաժանված էր 15 նահանգների «աշխարհների»: Փորձիր լրացնել: (0,5)
Ա.տարածքով ամենամեծը ներկիր կարմիր Վասպուրական, բարձր Հայք
Բ.տարածքով ամենափոքրը ներկիր դեղին Ծոփք, աղձնի, Մոկք

6.Փորձիր նշել 5 պայման, որոնց առկայության դեպքում կարող է ստեղծվել պետություն (1)
1.ժողովուրդ
2.——————————-
3.————————————
4.————————————-
5.————————————–
7.Վանի թագավորության այլ անվանումները  (0,5)
Նաիրի, ուրարտական, Վանի թագավորություն

8.Վանի թագավորության երեք գլխավոր աստվածները (1)
Խալդի, Թեշեբան, Շիվինի

9.Փորձիր գտնել Վանի թագավորության թագավորների անվանումները (1)
ՄենուահյգֆգդսոեռհգֆալօհԻշպուինիււըւըւեռեռհգհգՍՍարդուրիԱՍԱՍԱրգիշտիՀԳՀՍԳՀԳՌուսա լկլկլլկԱրամեռտռտռտ

10.Համապատասխանեցրու
1.Թեյշեբա                                                                 գլխավոր աստված
2.Շիվինի                                                                   Արևելյան Եփրատ
3.Բզնունյաց ծով                                                  պատերազմի աստված
4.Կապուտան լիճ                                                        արևի աստված
5.Գեղամա ծով                                                             Ուրմիո լիճ
6.Էրեբունի                                                                  ԱրգիշտիԱ
7.Երասխ                                                                     Մենուա
8.Արածանի                                                                Վանա լիճ
9.Տուշպա                                                                    Արաքս
10.Շամիրամի ջրանցք                                              Սևանա լիճ
11.Խալդի                                                                  Սարդուրի Ա

11.Փորձիր տալ այս բառերի բացատրությունը (1)
Էրեբունի Ռազմավարական կենտրոն
Հետևակ քայլող զինվոր
Հեծելազոր ձիու վրա հեզնած զինվոր
Արձանագրություն քարի վրա փորագրված տեղեկություն
Սեպագիր սեպի պես փորագրված արձանագրություն
Պալեոլիթ հին քարի դար
Մեզոլիթ միջին քարի դար
Նեոլիթ———————————————————————————————————————
Աշխարհազոր  հասարակ ժողովրդից կազմված ջոկատ

12.Փորձիր նշել 5 պայման, որի դեպքում տերություն է վերանում:
1. պատերազմից
2. բնությունից
3. երկրաշարժից
4. ջրի պակասից
5.ցունամիից

Պարապմունք 41

1. Գրի՛ր մի քանի ամբողջ թվեր:

7, 9, 6, -5, -2

2. Առանձնացրո՛ւ այն թվերը, որոնք փոքր են զրոյից՝

-2,+2, -3, 0, 14, -1, |-1|, +1, -15:

-2, -3, -1, -15

3. Զրոն ամբողջ թի՞վ է:

այո

4. Համեմատման նշաններից ո՞րը պետք է դնել աստղանիշի 

փոխարեն, որպեսզի ստացվի ճիշտ արտահայտություն.

ա) ( –4 ) · ( +5 ) < 0,
դ) ( –2 ) · ( –3 ) < 5,

բ) ( +9 ) · ( +1 ) < 91
գ) ( 9 ) · ( –7 ) < 63

5) Հաշվե՛ք.

ա)  | –11 + 4 |=15
դ) | 8 – 4 + 2 | · | -7 |=42

բ)  | –2 + 1 |=3
գ) | 9 – 5 – 14 | = 10

6) Թվի 15 %-ը հավասար է 12-ի: Գտե՛ք այդ թվի 5 %-ը:

4

7)Հաշվիր
ա) (–1) · (+7)=-7 

բ) (+15) · (–60)=-900
գ)-310:(-31)=-10
դ)65 · (+65)=4225

8)Կատարիր գործողությունը
ա) 6 – 17=-11

բ) –30 +44=14

գ) 12 – 9=3

դ) -18 –(- 23)=-5
ե)(+15)+(+15)-(-30)=0

զ)12-(+14)=-2

9) Տրված են –8 եւ +5 թվերը։ Գրե՛ք այդ թվերի հակադիր թվերը:

-8=+8

+5=-5

10) Ճի՞շտ է, որ եթե մի ամբողջ թիվը փոքր է մյուսից, ապա նրա բացարձակ արժեքը նույնպես փոքր կլինի մյուսի

5<6

-5>-6

Նոյեմբերի 22- 26

• Տնային 2 Պատասխանել հարցերին.

1. Էներգիայի ի՞նչ տեսակներ են ձեզ հայտնի։

վառելիք, ջերմային էներգի

2. Ի՞նչ նպատակներով է օգտագործվում էլեկտրական էներգիան։
3. Ի՞նչ գիտեք ատոմային (միջուկային) էներգիայի մասին:
4. Էլեկտրական էներգիայի ի՞նչ փոխակերպումներ են ձեզ հայտնի։
5. Թվարկե՛ք մի քանի վառելանյութեր եւ բերե՛ք ջերմային (ներքին) էներ­գիայի օգտագործման օրինակներ։
6. Բերե՛ք էներգիայի՝ միմարմնից մյուսին հաղորդվելու օրինակներ։

Հարցեր եւ առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ դեր ունի էներգիան կենդանի օրգանիզմներում:
2. Որտեղի՞ց են կենդանի օրգանիզմներն էներգիան ստանում:
3. Ո՞ր կենդանի օրգանիզմներում է կլանվում արեգակնային էներգիան:
4. Ներկայացրե՛ք կենդանի օրգանիզմների օրինակներ, որոնք լույս
   են արձակում:
5. Ինչպե՞ս եք պատկերացնում սննդային կապերը կենդանի օրգանիզմների միջեւ:
6. Կարո՞ղ եք պնդել, որ կյանքը պարտական է Արեգակին: Ինչո՞ւ:
7. Շրջակա միջավայրի բույսերի եւ կենդանիների միջեւ սննդային կապերի ի՞նչ օրինակներ գիտեք: Նկարագրե՛ք:

Պարապմունք 40.

Առաջադրանքներ

1) Հաշվե՛ք / կրկնողություն.

ա) (–7) · (+16), 

բ) (+16) · (–4), 

գ) (–1) · (+1), 

դ) (+20) · (–19),

ե) (–4) · (+5), 

զ) (+23) · (–6)։

2) Հաշվե՛ք.

ա) +38 ։ (–19)= – 2

դ) –420 ։ (–15)= – 28

է) 0 ։ (–14)= 0

բ) –600 ։ (–150)= – 4

ե) –531 ։ (+3)= – 177

ը) –121 ։ (–11)= – 11

3) Գտե՛ք այն թիվը, որը աստղանիշի փոխարեն գրելու դեպքում

կստացվի հավասարություն.

ա) –3 · (-7) = 21  

գ) –10 · 0 = 0,  

ե) –15 · (-3) = 45, 

բ) 6 · – (-6) = –36,  

դ) –9 · * + 1 = –80,  

զ)  3 · 7 = 21։

4) Հաշվե՛ք.

ա) 8 ։ (–2) – 14 ։ (–7)=2
 բ) –55 ։ 11 + 48 ։ (–16)=2

5) a-ի և b-ի ի՞նչ արժեքների դեպքում կստացվի հավասարություն, բեր օրնակ

ա) a : b = 0,
 գ) a : b = a,

բ) a : b = 1,
դ) a : b = –a

6) Հաշվիր՝
2.⅕+2.¼=4. 2/9
3.15/21-3
1.2/3×2/7
8.½:2

7) Ապրանքի գինը 2500 դրամ է, 20% զեղջելուց հետո ինչքա՞ն կդառնա ապրանքի գինը:

5005

8) Այսօր մաթեմատիկական ֆլեշմոբի հերթական օրն է, չմոռանաս մասնակցել / մինչև կիրակի օրը կարող ես լրացնել քեզ դուր եկած տարբերակը/:

Text 7 B,C

What words in the story on page 16 mean the opposite of:

1. nasty 4. young 7. far from
2. bad 5. after
3. sad 6. little
   
   nasty-nice
   bad-good
   sad-happy
   young-old
   after-before
   little-big
   far from-near
   

C. Write this story. Put one of these words in each empty place:
do does doing make makes making
Our children don’t doing much homework, but they do a lot of work in school. My son George likes making furniture and things like that more than doing lessons. He sometimes make nice chairs out of old boxes in his class. He and his friends make a lot of noise while they are working, of course. George is good at sport: he .does the high jump very well. Such sport makes children a lot of good, I think. Don’t you?